ใกล้ถึงวันสงกรานต์เข้ามาทุกที ขอนำเนื้อหาเกี่ยวกับคำศัพท์ต่างๆ ที่เกี่ยวกับวันสงกรานต์
ในภาษาไทใหญ่มารวบรวมไว้เป็นแนวทาง สำหรับศึกษาและนำไปใช้ สำหรับประเพณีสงกรานต์
ถ้ายืดตามปีปฎิทินของไทขืน จะหมายถึงเดือน 6 ในแบบปฏิทินจันทรคติ เปรียบเหมือนเป็นวันขึ้นปีใหม่
ของชาวไทขืน ซึ่งตรงกับช่วงกลาง เดือนเมษายน เนื่องจากเดือนแบบจันทรคติของชาวไทขืนจะ
เร็วกว่าเดือนแบบจันทรคติทั่วไป 1 เดือน แต่สำหรับชาวไทใหญ่จะเดือนแบบจันทรคติแบบปกติทั่วไป
คล้ายกับระบบการนับเดือนทางศาสนาของไทย ดังนั้นเทศกาลสงกรานต์ของชาวไทใหญ่ก็อาจจะเรียกเป็น
ส้างก่านเลินห้า (สงกรานต์เดือนห้า) ดังนั้นถ้าเราไปเที่ยวเชียงตุง ชึ่งมีทั้งคนไทใหญ่ คนไทขืน ให้เข้าใจ
ว่าประเพณี สังขานต์ปีใหม่(สังกรานต์) ของไทขืนเดือนหก เป็นอันเดียวกันกับ ส้างก่านเลินห้า ที่ชาวไทใหญ่เรียกกัน
วันสงกรานต์
ปอยซ้อนน้ำ / วั้นส้างก่าน
ပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉ၊ ဝၼ်းသၢင်းၵျၢၼ်ႇ။
สงกรานต์
ส้างก่าน / ปอยซ้อนน้ำ / ส้างก่านเลินห้า
သၢင်းၵျၢၼ်ႇ၊ (ပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉ)၊ သၢင်းၵျၢၼ်ႇလိူၼ်ႁႃႈ။
วันเถลิงศก (สงกรานต์)
วั้นขึ้นปีใหม่ปีกอจ่า / วันนับปีกอจ่า
ဝၼ်ၶိုၼ်ႈပီမႂ်ႇပီၵေႃးၸႃႇ၊ ဝၼ်း ၼပ်ႉပီၵေႃးၸႃႇ။
เพลงสงกรานต์
เพงกว่ามซ้อนน้ำ
ၽဵင်းၵႂၢမ်းသွၼ်းၼမ်ႉ။
วัฒนธรรม
พิ้งแง้ / พิ้งทุ้ง / ล้องเย่นแง้
ၽိင်ႈငႄႈ၊ ၽိင်ႈထုင်း၊ လွင်ႈ ယဵၼ်ႇငႄႈ။
วัฒนธรรมประเพณี
พิ้งแง้พิ้งทุ้ง
ၽိင်ႈငႄႈၽိင်ႈထုင်း။
เทศกาล
ปอย
ပွႆး
เทศการสงกรานต์
ปอยซ้อนน้ำ
ပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉ
ปีใหม่ไทย
วั้นปีใหม่ไทย
ဝၼ်းပီမႂ်ႇထႆး။
พิธีทำบุญ
ก๋านลีกู่โส่
ၵၢၼ်လီၵူႉသူဝ်ႇ
ทำบุญตักบาตร
ล้องซ้อม
လွင်းသွမ်း
พระพุทธรูป
หุ่นห้างพร้า
ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈၽြႃး။
สรงน้ำพระพุทธรูป
ซ้อนน้ำพร้า
သွၼ်းၼမ်ႉၽြႃး။
ขบวนแห่พระ
สังฆะเลบเวง
သင်ၶလဵပ်ႈဝဵင်း
น้ำมนต์
น้ำม๊น
ၼမ်ႉမူၼ်း၊
มาลัยดอกมะลิ
หม่อกเข้าแต่ก
မွၵ်ႇၶဝ်ႈတႅၵ်ႇ။
เจดีย์
ก๊องมู
ၵွင်းမူး
เจดีย์ทราย
ก๊องมูซาย
ၵွင်းမူးသၢႆး။
ดินสอพอง
ทุนเผิก
ထုၼ်ၽိူၵ်ႇ
การสาดน้ำ
พิ้งทุ้งฮ่ดน้ำ
ၽိင်ႈထုင်းႁူတ်းၼမ်ႉ။
สาดน้ำ
แพ้ดน้ำ
ၽႅတ်းၼမ်ႉ။
ปืนฉีดน้ำ กระบอกฉีดน้ำ
ก้องฉีดน้ำ / หม่กฉีดน้ำ
ၵွင်ႈသိတ်းၼမ်ႉ၊ မူၵ်ႇသိတ်းၼမ်ႉ။
บรรพบุรุษ
ปู่ม่อน
ပူႇမွၼ်ႇ
คนเฒ่าคนแก่
ป๋านแก่เท่า / ก๋นเท่าก๋นแก่
ပၢၼ်ၵႄႇထဝ်ႈ၊ ၵူၼ်းထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇ။
คนแก่
ก๋นแก่ / เก่ / เท่า / อ่ายุใหญ่
ၵူၼ်းၵႄႇ/ ၵေႇ/ ထဝ်ႈ/ ဢႃႇယုယႂ်ႇ။
พ่อเฒ่า (ปู่ ตา)
พ่อเท่า (ปู่ / ตา)
ၽေႃႉထဝ်ႉ (ပူႇ၊ တႃႈ)
ยาย แม่เฒ่า
น้าย / แม่เท่า / แม่ของแม่เฮา
ၼၢႆး၊ မႄႈထဝ်ႈ (မႄႈၶွင်မႄႈႁဝ်း)။
ย่า แม่เฒ่า
อ่อก / แม่เท่า / แม่พ่ายป้อ
ဢွၵ်ႇ၊ မႄႈထဝ်ႈ (မႄႈၽၢႆႇပေႃႈ)။
ชุมชน กลุ่มคน
หมู่ก๋น
မူႇၵူၼ်း။
สรงน้ำพระ
ซ้อนน้ำสังฆะ
သွၼ်းၼမ်ႉသင်ၶ။
ซองกันน้ำ
ทุงแห้น้ำ
ထူင်ႁႄႉၼမ်ႉ။
เสื้อลายดอก
เสื้อลายหม่อก
သိူဝ်ႈလၢႆးမွၵ်ႇ။
น้ำหอม
น้ำหอม
ၼမ်ႉႁွမ်။
อวยพร ขอพร อธิษฐาน
หย้อนสู่
ယွၼ်းသူး။
ทางรถ
ต๊างล้ด / ต๊างก๊า
တၢင်းလူတ်ႉ၊ တၢင်းၵႃး။
อุบัติเหตุ
ล้องญาแพ้
လွင်ႈၺႃးၽေး
อุบัติเหตุทางรถยนต์
แพ้ล้ดก๊า
ၽေးလူတ်ႉၵႃး
สนุนสนาน
โม้นเซอ
မူၼ်ႈသိူဝ်း
ความยินยอม อนุญาต
ปั๋นขว้าง
ပၼ်ၶႂၢင်း။
ไม่ได้รับอนุญาต
อ่ำขว้าง / อ่ำปันขว้าง
ဢမ်ႇၶႂၢင်ႉ၊ ဢမ်ႇပၼ်ၶႂၢင်ႉ။
การแสดงศิลปะประเพณี
ล้องแนพิ้งทุ้ง
လွင်ႈၼႄၽိင်ႈထုင်း
