กริยาช่วยในภาษาพม่า ตอนที่ 1

นอกจากกริยาวิภัตติที่กล่าวถึงในตอนที่แล้ว ในภาษาพม่า ยังมีส่วนขยายที่ทำหน้าที่เสริมกริยา เรียกว่า กริยาช่วย โดยกริยาช่วย จะทำหน้าที่แสดงภาวะหรือเวลา เพื่อเสริมความให้กับกริยาหลัก โดยจะวางไว้หลัก กริยาหลัก และจะอยู่ด้านหน้าของ กริยาวิภัตติ

การแสดงสภาวะ หรือเวลา เช่น อยาก ต้อง ควร ลอง สามารถ มัก จะ กำลัง แล้ว (ทำ)ดู (ทำ)ให้ (ทำ)ไหว (ทำ)เป็น เป็นต้น โดย กริยาช่วย จะวางในรูปแบบดังนี้

ประธาน + กรรม + กริยา + กริยาช่วย + กริยาวิภัตติ

บางครั้งกริยาช่วย อาจเป็นกริยาแท้ได้

กริยาช่วย နေ

กริยาช่วย နေ เหน่ ที่แปลว่า กำลัง.. หมายถึง กำลังจะทำอะไรอยู่ หรือแปลว่า …อยู่ ตัวอย่าง กินอยู่ นอนอยู่ กำลังกิน กำลังเดิน เป็นต้น ดูตัวอย่าง เมื่อใช้กับประโยคที่กล่าวไปแล้วข้างต้น

ကျွန်တော် ထမင်း စားနေတယ်။ – จะหน่อ ทะมิน ซา เหน่ แด่ — ฉันกำลังกินข้าว
หรือแยกเป็นโครงสร้างประโยคได้เป็น

ประธาน + กรรม + กริยา + กริยาช่วย + กริยาวิภัตติ
ကျွန်တော် + ထမင်း + စား + နေ + တယ်
ฉัน + ข้าว + กิน + กำลัง

ตัวอย่างเพิ่มเติม

ကနေတယ် ။ — กำลังเต้นอยู่
စားနေတယ် ။ — กำลังกินอยู่
နားနေတယ် ။ — กำลังผักผ่อนอยู่
ယားနေတယ် ။ — กำลังค้นอยู่
ဝယ်နေတယ် ။ — กำลังซื้ออยู่
ဝေနေတယ် ။ — กำลังแจกอยู่

กริยาช่วย စေ

กริยาช่วย စေ เซ่ ใช้งานในรูปแบบคล้าย နေ โดยความหมายสามารถจำแนกได้ใน 2 นัย คือ ถ้าประกอบคำกริยาอาการ จะสื่อความหมายถึงว่า ยอมให้กระทำ อาจเทียบได้กับคำว่า (ยอม)ให้..

ဝယ်စေတယ် ။ — ให้ซื้อ
နေစေတယ် ။ — ให้อาศัยอยู่
စားစေတယ် ။ — ให้กิน
နားစေတယ် ။ — ให้พัก

แต่ถ้าใช้งานร่วมกับ กริยาสภาวะ จะสือความหมายว่าก่อให้เกิด เทียบได้กับคำว่า ทำให้…

နာစေတယ် ။ — ทำให้เจ็บ
ဝစေတယ် ။ — ทำให้อ้วน
ဝါစေတယ် ။ — ทำให้เหลือง
ယားစေတယ် ။ — ทำให้คัน

กริยาช่วย သေး

กริยาช่วย သေး เต แปลว่า ยัง…อยู่

နာသေးတယ် ။ — ยังเจ็บอยู่
ဆာသေးတယ် ။ — ยังหิวอยู่
နေသေးတယ် ။ — ยังอาศัยอยู่
ကသေးတယ် ။ — ยังเต้นอยู่
ဝေးသေးတယ် ။ — ยังไกลอยู่
ငယ်သေးတယ် ။ — ยังเยาว์อยู่
မာသေးတယ် ။ — ยังแข็งอยู่

กริยาช่วย ပေး

กริยาช่วย ပေး เป แปลว่า …ให้

ဝယ်ပေးမယ် ။ — จะซื้อให้
မေးပေးမယ် ။ — จะถามให้
သယ်ပေးမယ် ။ — จะขนให้
ကား ဝယ်ပေးမယ် ။ — จะซื้อรถให้
စပါး သယ်ပေးမယ် ။ — จะขนข้าวเปลือกให้
ဖလား ဆေးပေးမယ် ။ — จะล้างขันให้

กริยาช่วย ပေး เป ต่างจากกริยาช่วย စေ เซ่ ตรงที่ ပေး เป หมายถึง การทำแทนหรือทำให้ ในขณะที่ စေ เซ่ จะหมายถึง การยินยอมให้ทำ หรือทำให้เกิดภาวะบางอย่าง เช่น ซื้อให้ ก็เป็นลักษณะการทำแทนหรือทำให้ ในขณะ ให้ซื้อ เป็นการยินยอมให้ทำ แบบนี้เป็นต้น

กริยาช่วย လာ

กริยาช่วย လာ หล่า แปลว่า …มา

စားလာမယ် ။ — จะกินมา
ဆေး ဝယ်လာမယ် ။ — จะซื้อยามา
ဖေဖေ စပါးသယ်လာတယ် ။ — พ่อขนข้าวเปลือกมา
မဟေမာ ပဝါပါလာတယ် ။ — มะเหมามีผ้าคลุมไหล่มาด้วย

กริยาช่วย ပါ

กริยาช่วย ပါ บ่า ใช้สำหรับแสดงความสุภาพ ทำให้ประโยคดูนุ่มนวลขึ้น

သနားပါတယ် ။ — สงสาร
သားသား နားပါမယ် ။ — ลูกจะพักผ่อน
ကား လာပါမယ် ။ — รถจะมา
မမာလာ ဆေး ဝယ်ပါမယ် ။ — มะมาลาจะซื้อยา
မဝါ စပါး နယ်ပါမယ် ။ — มะหว่าจะนวดข้าวเปลือก
နေ သာပါတယ် ။ – ตะวันแจ่มใส(แดดออกไม่ครึ้ม)
လ သာပါတယ် ။ — พระจันทร์แจ่ม(เต็มดวงหรือเกือบเต็มดวง)

การใช้งาน ပါ บ่า ถ้ามีกริยาช่วยตัวอื่นร่วมอยู่ได้ มักจะวาง ပါ บ่า ไว้หลังกริยาช่วยนั้นๆ

ကား လာနေပါတယ် ။ — รถกำลังมา
ဖေဖေ ဆာနေပါတယ် ။ — พ่อกำลังหิวอยู่
ဘဘ ငါး စားနေပါတယ် ။ — ลุงกำลังกินปลาอยู่
မေမေ ဆေး ဝယ်နေပါတယ် ။ — แม่กำลังซื้อยาอยู่
မမာလာ ငယ်သေးပါတယ် ။ — มะมาลายังเยาว์อยู่

กริยาช่วย နေ เหน่ กับ သေး เต เป็นกริยาช่วยแสดงเวลา ถ้าเกิดพร้อมกับกริยาช่วยตัวอื่น อาจวางกริยาช่วย ทั้งสองตัวนี้ ไว้ด้านหลังกริยาช่วยอื่นได้

ဘဘ စပါး သယ်လာနေတယ် ။ — ลุงกำลังขนข้าวเปลือกมา
မမာလာ ငယ်ပါသေးတယ် ။ — มะมาลายังเยาว์อยู่ (ငယ်ได้รับการเน้น)

กริยาช่วย ရ

กริยาช่วย ရ ย้ะ แปลว่า ได้… หรือ ได้รับ โดยปกติแล้ว ရ จะเป็น กริยาแท้ แต่ สามารถเป็นกริยาช่วย เพื่อแสดงการได้ทำ ได้ ได้มี หรือ ต้องการได้ทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง

ရယ်ရတယ် ။ — ขำ
ကား စီးရတယ် ။ — ต้องโดยสารรถยนต์
စာ ‌ရေးရတယ် ။ — ต้องเขียนจดหมาย
ဆေး ဝယ်ရတယ် ။ — ต้องซื้อยา
သမီး လာရတယ် ။ — หนู(ก็)ต้องมา

ถ้าใช้งานร่วมกับ กริยาวิภัตติ မယ် แหม่ จะหมายถึง จะต้อง

သိရမယ် ။ — จะต้องรู้
ကား စီးရမယ် ။ — จะต้องโดยสารรถยนต์
ဆေး ကုရမယ် ။ — จะต้องรักษาทางยา
စာ ရေးရမယ် ။ — จะต้องเขียนจดหมาย
သူ လာရမယ် ။ — เขาจะต้องมา

กริยาช่วย ဖူး

กริยาช่วย ဖူး พู แปลว่า เคย..

သူ ကဖူးတယ် ။ — เขาเคยเต้น
သူ ကတိပေးဖူးတယ် ။ — เขาเคยให้สัญญา
သူ ဆုပေးဖူးတယ် ။ — เขาเคยให้รางวัล
သမီး ဆု စုဖူးတယ် ။ — ลูกเคยสะสมรางวัล
သူ ဖားသားစားဖူးတယ် ။ — เขาเคยกินเนื้อกบ
ကား စီးဖူးသလား — เคยนั่งรถยนต์ไหม

กริยาช่วย မိ

กริยาช่วย မိ มิ แปลว่า บังเอิญ,เผลอ ปกติ မိ เป็นกริยาแท้ แปลว่า โดน เช่น โดนฝน โดนลม แต่ถ้าเป็นกริบาช่วย จะใช้ในความหมายว่า ไม่ตั้งใจ เทียบได้กับคำว่า บังเอิญ,เผลอ

ဖေဖေ ဆူးစူးမိတယ် ။ — พ่อ(เผลอ)โดนหนามตำ
သူ ဖားသားစားမိတယ် ။ — เขา(บังเอิญ)กินเนื้อกบ

กริยาช่วย ပါ

กริยาช่วย ပါ บ่า กล่าวไปบ้างแล้วด้านบน มาพูดเสริมเพิ่มเติม กรณีใช้ร่วมกับกริยาช่วยตัวอื่น โดยจะวางไว้หลังกริยาช่วยตัวอื่น ในรูปแบบ

กริยาหลัก + กริยาช่วย + ပါ + กริยาวิภัตติ

ตัวอย่าง ที่ใช้ร่วมกับ กริยาช่วย နေ ရ မိ ဖူး လာ

ဗူးသီး သီးနေပါတယ် ။ — น้ำเต้ากำลังออกลูก
ဖေဖေ မူးနေပါတယ် ။ — พ่อกำลังเมา

ကားစီးရပါတယ် ။ — ได้โดยสารรถ
သမီး ဆီးသီးစားရပါတယ် ။ — ลูกสาวได้กินพุทรา

ဆူး စူးမိပါတယ် ။ — พลาดโดนหนาม
သူ ဖားသား စားမိပါတယ် ။ — เขากินโดนเนื้อกบ

စားဖူးပါသလား ။ — เคยกินไหม
မေးဖူးပါသလား ။ — เคยถามไหม
ကား မူးဖူးပါသလား ။ — เคยเมารถไหม
ပဝါ ဝယ်ဖူးပါတယ် ။ — เคยซื้อผ้าคลุมไหล่
သား ဖားသား စားဖူးပါတယ် ။ — ลูกชายเคยกินเนื้อกบ
နေစေဖူးပါတယ် ။ — เคยให้อยู่

မေမေ ငါး ဝယ်လာပါတယ် ။ — แม่ซื้อปลามา
ဘဘ စပါး သယ်လာပါတယ် ။ — ลุงขนข้าวเปลือกมา

กริยาช่วย ပြီး

กริยาช่วย ပြီး บี ซึ่งปกติเป็นกริยาแท้ แปลว่า เสร็จ แต่เมื่อมาใช้ในกรณีเป็นกริยาช่วย มักใช้ร่วมกับกริยาวิภัตติ ပြီ

รวมกันเป็น ပြီးပြီ บีบี่ จะแปลว่า เสร็จแล้ว,เรียบร้อยแล้ว มักใช้ร่วมกับ กริยาอาการ

ကုပြီးပြီ ။ — รักษาเสร็จแล้ว
ကု့ပြီးပြီ ။ — ช่วยเหลือเสร็จแล้ว
ကူးပြီးပြီ ။ — คัดลอกเสร็จแล้ว
စားပြီးပြီ ။ — กินเสร็จแล้ว
စုပြီးပြီ ။ — รวบรวมเสร็จแล้ว
ဆူပြီးပြီ ။ — เดือดเรียบร้อยแล้ว
တည်ပြီးပြီ ။ — สร้างเสร็จแล้ว
ပြေးပြီးပြီ ။ — วิ่งเสร็จแล้ว
ဖြေပြီးပြီ ။ — ตอบเรียบร้อยแล้ว
မြည်းပြီးပြီ ။ — ชิมเรียบร้อยแล้ว
ယူပြီးပြီ ။ — เอาเรียบร้อยแล้ว
‌ရေးပြီးပြီ ။ — เขียนเสร็จแล้ว
ဝယ်ပြီးပြီ ။ — ซื้อเสร็จแล้ว

စာ ‌ရေးပြီးပြီ ။ — เขียนหนังสือเสร็จแล้ว
ဆေး ပေးပြီးပြီ ။ — ให้ยาเรียบร้อยแล้ว

กริยาช่วย ခဲ့

กริยาช่วย ခဲ့ แข้ะ ใช้สำหรับเน้นกริยาเพื่อยืนัยน และอาจจะแสดงถึงอดีตกาลได้ด้วย

စားခဲ့တယ် ။ — กินแล้วหละ
စစ်ခဲ့တယ် ။ — ตรวจสอบแล้วหละ
ပို့ခဲ့တယ် ။ — ส่งแล้วหละ
ပစ်ခဲ့တယ် ။ — ทิ้งแล้วหละ
နိးခဲ့ပြီ ။ — ตื่นแล้วหละ
ပြိုခဲ့ပြီ ။ — พังทลายแล้วหละ
လာခဲ့ပြီ ။ — ได้มาแล้วหละ
စာရေးခဲ့မယ် ။ — จะเขียนจดหมายมาแน่
လာခဲ့မယ် ။ — จะมาแน่
ဆေးထိုးခဲ့မယ် ။ — จะฉีดยาแน่

ခဲ့ ถ้าใช้ในร่วมกับประโยคปฏิเสธ จะมีความหมายเป็น ไม่ได้(ทำ)… โดยมีรูปแบบเป็น

မ + กริยาหลัก + ခဲ့ဘူး

ตัวอย่างใช้ในรูปปฏิเสธ

မကစားခဲ့ဘူး ။ — ไม่ได้เล่น
မလာခဲ့ဘူး ။ — ไม่ได้มา
မစားခဲ့ဘူး ။ — ไม่ได้กิน

แต่ถ้า ခဲ့ ไม่ลงท้ายด้วย กริยาวิภัตติ จะมีความหมายในลักษณะ การชักชวนแบบคะยั้นคะยอ

လာခဲ့ ။ — มาเหอะ
လာခဲ့ပါ ။ — มาเถอะน่ะ

กริยาช่วย ရဲ

กริยาช่วย ရဲ แย มีความหมายว่า กล้า… ในภาษาไทย

သမီးက ဖားသားစားရဲတယ် ။ — ลูกสาวกล้ากินเนื้อกบ
သူက ကတိပေးရဲတယ် ။ — เขากล้าให้สัญญา
သူက ဆရာမကို မေးရဲတယ် ။ — เขากล้าถามครู

ตัวอย่างการใช้งานในรูปปฏิเสธ อยู่ในรูปแบบ

မ + กริยาหลัก + ရဲဘူး

သမီးက ဖားသား မစားရဲဘူး ။ — ลูกสาวไม่กล้ากินเนื้อกบ
သမီးက မငိုရဲဘူး ။ — ลูกสาวไม่กล้าร้อง
သူက ကတိမပေးရဲဘူး ။ — เขาไม่กล้าให้สัญญา
သူက ဆရာမကို မမေးရဲဘူး ။ — เขาไม่กล้าถามครู

กริยาช่วย ထား

กริยาช่วย ထား ทา หากเป็นกริยาแท้จะแปลว่า วางไว้,ไว้ แต่ถ้าใช้เป็นกริยาช่วย จะเทียบได้กับ …ไว้

စုထားတယ် ။ — สะสมไว้
ပေးထားတယ် ။ — ให้ไว้
ပစ်ထားတယ် ။ — ทิ้งไว้
ဖယ်ထားပါ ။ — กันไว้
မထားတယ် ။ — ยกขึ้นไว้
မေးထားတယ် ။ — ถามไว้
ယူထားပါ ။ — เอาไว้เถอะ
ဝယ်ထားတယ် ။ — ซื้อไว้
ဆရာပေးကတည်းက သူယူထားတယ် ။ — เขาเก็บไว้ตั้งแต่ครูมอบให้
ဆရာမရေးပြကတည်းက သူ စာကူးထားတယ် ။ — เขาคัดลอกหนังสือตั้งแต่ครูเขียนให้ดู

เรายังจะมีกริยาช่วยเพิ่มเติม ในตอนที่ 2 รอติดตาม